Lễ hội Bơi thuyền

Lễ hội Chùa Keo (Thái Bình) bắt đầu vào khoảng trung tuần tháng 9 âm lịch. Từ xa, khách trẩy hội đã nhìn thấy cây cột cờ thần cao 25m dựng ở sân chùa.
Ngày đầu mở hội là phần tiến hành đám rước và một số trò vui khác. Sang ngày hôm sau là ngày cuối hội, kết thúc bằng lễ Bơi cạn Chầu Thánh.
Ðội bơi gồm 12 người, đầu đội mã võ, cởi trần, đóng khố đứng thành hai hàng trước nhang thờ tựa như hai bên mạn thuyền. Ðộng tác bơi cạn với tay trái ngửa, tay phải úp, trông giống lúc đang nắm mái chèo. Theo nhịp trống mõ, họ cất tiếng hò dô nghe rất vui tai cùng với tư thế nhịp nhàng, uyển chuyển thật đẹp mắt.
Bơi chải
Hằng năm, từ ngày 9 đến ngày 15 tháng 7 âm lịch, làng Ðào Xá, huyện Tam Thanh, Phú Thọ có tục chơi chải, từ trước cửa đền ở bờ ra giữa đầm lớn (nối sông Hồng với sông Ðà). Tục này gắn liền với một chiến tích chống quân xâm lược Tống thế kỷ 11, được ghi trong bản thần phả chép năm 1573 hiện còn lưu ở làng. Theo bảng thần phả thì vào năm 1076, trên đường đi kinh lý các nơi xem xét địa thế để bố trí lực lượng xây dựng phương án đánh địch, Lý Thường Kiệt đã ngược sông Hồng để nghiên cứu đường thủy nối kinh thành Thăng Long với vùng Tây Bắc, sang Vân Nam (Trung Quốc). Ông đã ghé vào làng Ðào Xá nghỉ chân và xem xét nơi gặp nhau của sông Hồng và sông Ðà. Các bô lão cùng dân làng vui mừng bày tiệc đón Lý Thường Kiệt và cùng ông xây dựng phòng tuyến đánh giặc. Xong việc, Lý Thường Kiệt vào đền cầu khẩn thần linh (đền và đình Ðào Xá thờ Hùng Hải Công, một bộ tướng của Hùng Vương, cùng 3 người con của ông có công giúp dân trị thủy). Thần hiện lên và đọc bốn câu thơ ca ngợi công đức của nhà vua dẹp giặc phương Bắc, thu non sông về một mối. Ngài vừa dứt lời thì từ phía ngoài đầm hiện ra hai thuyền rồng, mỗi thuyền vài trăm người hò reo, bơi thuyền thưởng vào đền. Lý Thường Kiệt tưởng quân nhà Tống bèn bày quân dàn trận ra đánh. Nhưng từ trên thuyền có tiếng: "Thuyền của quan thủy quân đến cùng ông bình Tống, xin đừng ngại". Rồi quân từ hai thuyền lên bờ, tiến vào đền. Quân tướng Lý Thường Kiệt và quan quân trên hai chiến thuyền cùng làm lễ xuất quân đánh giặc. Giặc tan, Lý Thường Kiệt về kinh đô tâu vua, xin phong Hùng Hải Công và tam vị Ðại Vương làm thưởng đấng phúc thần.
Dân làng Ðào Xá mở hội ăn mừng, tổ chức bơi chải để diễn lại sự tích trên. Trước đây, từ ngày 9 đến 15 tháng 7, trai đinh bốn giáp thi bơi chải. Có hai giáp một chải: giáp Ðông và giáp Bắc chải Ðực, giáp Tây và giáp Nam chải Cái. Mỗi chải có 27 người: 24 người ở 12 khoang cầm chèo, một người giữa đầu chải, một người bẻ lái, một người gõ mõ. Tất cả đều mặc áo đỏ, đội khăn đỏ.
Khi hạ chải, tức bơi từ cửa đền ra thì bơi êm ả, nhẹ nhàng không động hiệu lệnh. Ðến dãy đồi Gọc, cách đền khoảng năm trăm mét thì quay về.
Lúc này trống mõ ở trên thuyền và trên bờ mới nổi lên. Các trai đinh trên thuyền phải ra sức bơi nhanh, chải nào về tới cửa đền trước sẽ thắng cuộc. Cứ như thế, mỗi ngày phải bơi 3 lần vào buổi chiều.
Chải nào có nhiều lần về đích trước thì năm đó, người giáp đó sẽ gặp nhiều may mắn. Chiều ngày 15, kết thúc hội, làng lập đền tế lễ ở đền hạ. Tục bơi chải của dân làng Ðào Xá vừa là nghi thức lễ cầu mưa, cầu mùa của cư dân nông nghiệp vừa để thể hiện tinh thần thượng võ.
Bơi thuyền
Hằng năm, làng Văn Trưng (Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc) có tục thi bơi thuyền trên đầm Dưng trước cửa đình làng. Những chiếc thuyền dự thi là những chiếc thuyền ván, dài chừng 5-6 thước, trên mỗi thuyền có 6 tay đua. Ðặc biệt họ không được dùng mái chèo để bơi, mà phải bơi bằng những đĩa phố, mỗi tay cầm 1 chiếc.
Trước cuộc thi, ban tổ chức cho các đội rút thăm lấy thuyền. Thuyền sắp thành một dãy mé trước đình, mỗi thuyền mang một số. Ðội nào rút trúng thuyền nào thì sẽ bơi bằng thuyền đó. Ðể gọn gàng trong lúc bơi, các tuyển thủ chỉ đóng một chiếc khố màu.
Mỗi đội mang khố một màu. Các tuyển thủ bước xuống thuyền, xếp hàng chờ lệnh. Trên bờ người xem đông nghịt. Một hồi trống ngũ liên nổi lên, cuộc đua bắt đầu. Những chiếc thuyền chen nhau lao vút trên mặt đầm. Mỗi chiếc thuyền đều nhắm đích-cây tre cắm ở giữa đồng. Theo nhịp tay của các tuyển thủ, những chiếc thuyền phăng phăng rẽ nước ra đi. Những đầu người cúi xuống ngẩng lên theo đà tay, nhấp nhô khiến cả đoàn thuyền trông giống như một con rồng lượn. Bơi thuyền cần phải có lối chơi đồng đội, đều tay đều nhịp, thuyền sẽ đi nhanh. Thuyền nào tới đích trước, nhổ lấy cây tre đó, mang về đình lĩnh thưởng.